Sapanca gölü, Marmara Bölgesinin doğu kesiminde, Adapazarı ovasını İzmit körfezi oluğuna birleştiren; uzun bir çukurun doğu yarısında yer alan tatlı su gölüdür. Sapanca gölünün kıyıları, doğuda Sakarya ili, batıda Kocaeli ilinde kalır. Havzası 252 kilometrekare, yüzölçümü ise 47 kilometrekaredir. Doğu-batı uzunluğu 17 kilometre, kuzey-güney genişliği 5 kilometre, yüzeyin denizden yüksekliği ise 31 metredir. En derin yeri de tam olarak 61 metredir.

Göl, adını güney kıyısında kurulmuş olan ilçeden alır. Eski Türk kaynaklarında “Ayan Gölü” olarak geçer. Özellikle güneyindeki dağlardan inen sellerle iyi beslenen göl, fazla suyunu doğu ucundan Çark suyu aracılığı ile Sakarya ırmağına boşaltır. Gölü besleyen dereler; Karaçay, Kuru çay, Kurtköy, Mahmudiye, İstanbul, Kara dere ve Kaymakçı dereleridir. Kuzeyinde ve güneyinde uzanan dağ eteklerinde keklik, çulluk ve tavşan avı yapılmaktadır. Gölde her çeşit tatlı su balığı avcılığı yapılmaktadır. Ulusal ve uluslar arası sörf, yelken ve kürek müsabakalarının yapıldığı Sapanca Gölü, bu organizasyonlarla sportif amaçlı çok sayıda ziyaretçi çekmektedir.

Sakarya’da tektonik oluşumlar sonucu meydana gelen Sapanca Gölü ve çevresi, içerdiği son derece çarpıcı doğal güzellikleri ve yoğun yerleşim merkezlerinin ulaşabildiği bir konumda bulunması nedeniyle il merkezinin yanı sıra başta İstanbul olmak üzere çevredeki büyük kentlerin özellikle hafta sonları Rekreasyon ve konaklama amaçlı taleplerine açık bir merkez niteliğindedir. Sapanca Gölü’nün yüksekliklerindeki Arifiye ormanında güzel kamping ve piknik alanları da bulunmaktadır.

 Sapanca gölünün oluşumu ve göl ile ilgili birçok rivayet vardır. Bir rivayete göre vaktiyle Sapanca yerleşim yeri, gölün şimdi olduğu yerdeymiş. Hızır Aleyhisselam Sapanca’yı ziyaret etmiş. O dönemde kapı kapı dolaşarak aş, iş istemişse de kimse ona yiyecek ekmek dahi vermemiş. Bir yaşlı teyze kendisine kucak açmış ve karnını doyurmuş. Hızır Aleyhisselam yaşlı teyzeye: “Arkana hiç bakmadan beni takip et” demiş ve yürümüş. Teyze bir yerden sonra dayanamayıp arkasına baktığında geçtiği her yerin sulara gömüldüğünü görmüş ve bu günkü gölün hudutları bu sayede belli olmuş. Geride kalan tüm halk ve yapılar sular altında kalmış. Göl seviyesi çok düştüğünde Hızır Aleyhisselam’ın gazabı ile batmış olan eski Sapanca yerleşim yerine ait yapıların gözüktüğüne dair anlatımlar ve çeşitli videolar vardır.